Details van de legers:

• Toestand Belgisch leger ten tijde van augustus 1914
• Toestand Belgisch leger ten tijde van mei 1940
• Toestand Duits leger ten tijde van meidagen 40

Gesneuveldenlijsten:

Publieke WO II schuilkelders op de Arsenaalsite in Gentbrugge

• Algemene reportage over de toestand van de site (situatie augustus 2021)
  • Publieke Schuilplaats tegen P&R Parking den Arsenaal
  • Kleinere buisstructuur aansluitend bij Grote schuilplaats tegen P&R parking
  • Publieke dubbele schuilplaats voor eerste gebouwen site
  • Kleinere buisstructuur (locatie niet vrijgegeven, te ongeschonden intern)

Plaatsing in de geschiedenis

Onderstaande reportage geeft u het verhaal van een gigantische site van de nationale spoorwegen te Gentbrugge. Tussen 1881 en 1884 werd hier een spoorwegwerkplaats opgericht. Voor die periode was dit een oefenterrein voor de Belgische Artillerie.

Origineel bestond de hoofdfunctie van deze site uit

• Het herstellen van stoomlocomotieven en bijhorende wagons.

Sinds 1926 werd de functie van de site samen met het oprichten van de NMBS (Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen) uitgebreid en als volgt beschreven:

• Periodiek nazicht en herstellen van goederenwagens (er werden ook sporadisch volledige nieuwe wagons gemaakt) - merkwaardig genoeg is er dus op dat moment geen sprake meer van herstellen en onderhoud van locomotieven.
• De herstelling en fabricatie van wisselstukken voor wagens en eventueel los spoorwegmaterieel.
• De bevoorrading van wisselstukken (en tijdelijke opslag)
• Depot voor gereedschap en grondstoffen (onder andere olie en hout)

Deze site leidde ook tot het ontstaan van een tweetal nieuwe woonwijken met voornamelijk arbeidershuisjes. Dit werden de wijk Arsenaal (bij Gentbrugge) en Moscou (bij Ledeberg).

Hier werden dus meer dan 130 jaar treinen onderhouden en gerepareerd. De site geraakte echter door een nieuwe site tussen Melle en Merelbeke station volledig buiten gebruik. Het betreft een domein van meer dan 12 hectare groot met massa's oude industriegebouwen. Er zijn alvast hier en daar nog zeer oude unieke industriële bouwstructuren terug te vinden.

Helaas staat dit alles sinds het in gebruik nemen van de nieuwe werkhallen op de site van het station van Merelbeke - Melle in oktober 2018, leeg en te verkommeren.

Tot 2020 was het terrein nog altijd vrij goed afgesloten. Ikzelf heb toen ooit al een eerste keer een poging ondernomen om de site te kunnen prospecteren maar dit was toen nog niet mogelijk zonder letterlijk op niet gerechtigde manieren op het terrein te proberen geraken.

Daarna zijn er echter geleidelijk aan wel mogelijkheden ontstaan om de site te kunnen betreden zonder daar echt veel moeite voor te hoeven doen. Dit is ook wijze waarop ikzelf als webmaster die site in detail heb kunnen fotograferen in augustus 2021. Jammer genoeg ergerde ik mij toen al blauw aan het vandalisme dat al zwaar had huis gehouden op het terrein. De foto's hieronder te zien zonder bronvermelding dateren dan ook allen van rond augustus 2021. Mocht iemand nog foto's hebben van bepaalde structuren of de site, aarzel niet deze te bezorgen. Ze zullen met plezier nog aanvullend mee verwerkt worden in de reportage met vermelding van de originele bronnen. Mail mij gerust op info@bunkergordel.be.

De reden waarom ik de site wenste te bezoeken, was het feit dat ik weet had van minimum de aanwezigheid van 1 publieke schuilplaats uit WOII. Bij prospectie konden er niet 1 maar alvast 2 verschillende grotere publieke schuilstructuren teruggevonden worden. Daarnaast werden ook nog 2 kleinere maar nog in verbazend goede staat verkerende buisstructuren ontdekt worden. Zo goed als zeker zitten er buiten deze gemelde structuren, allicht geen andere nog onbekende structuren nog verborgen op het huidige terrein.

De reden dat deze reportage dan ook werd gepost, is de situatie van het terrein. Dit werd toen deze reportage werd geplaatst, enorm geplaagd door vandalisme en meermaalse brandstichtingen, ondanks dat het toen al geleidelijker opnieuw beter afgesloten werd. Er werd op enkele maanden tijd al 2 maal brand gesticht (situatie op 23/05/2022). Mijn grote bezorgdheid is dan ook dat de op de site nog aanwezige structuren, die nog in vrij goede staat zijn, hier uiteindelijk ook het slachtoffer zouden van worden. Bij deze dus een poging om ze uit de anonimiteit te halen.

Streetviewzicht op de site (voor hij volledig in verval geraakte). De terreinen stonden toen wel al leeg en te koop.

Reportage met foto's van de site

Ondanks dat het zeker op zich geen militaire site is, zijn onderstaande foto's te mooi om ze niet te publiceren. Bijkomend wens ik ze ook te plaatsen omdat de site allicht toch voor een groot gedeelte ten prooi zal vallen aan sloop. Ze herbergt echter nog altijd ondertussen jammer genoeg zwaar gevandaliseerde structuren maar toch zeker ook een aantal mooie oude industriële panden.

Bij een update op 5/10/2024 werden na het ontvangen via Mr Patrick Callens die zelf meer dan 20 jaar werkte op de site tot zijn pensioen meer details toegevoegd over wat wat was op de site.

De rechter foto is een zicht van de Brusselsesteenweg in 1970 met links de opnieuw op de oude Brusselsesteenweg aansluitende weg vanaf de viaduct komende. De foto links is recenter en toont dezelfde viaduct op de rechter kant. De brug onder de E17 is te zien op beide foto's. (Foto rechts: Collectie Roger Galens - Foto links: Replica)

Achteraan met puntgevels: originele burelen - Rechts: later bijgebouwde burelen. Het gebouw rechts was het studiebureau, tekenbureau. Het aansluitend iets lagere gedeelte meer achteraan was de computerdienst. Hier werden onder andere de plannen afgedrukt door de tekenaars gemaakt voor de productie.

Het gebouw met de puntgevels is een van de gebouwen waarvan we kunnen hopen dat het alvast toch zal worden bewaard. Hier zat de Directie, de personeelsdienst en de Ingenieurs van de site.

De ravage zichtbaar aan de binnenzijde van het gebouw met de puntgeveltjes zegt allicht genoeg. Nochtans had dit in de meeste ruimte bv zeer mooie houten lambriseringen. Vanaf de 3e rij kijkt u op foto's van de zolderverdieping. Dit is nochtans een van de gebouwen waarvan je hoopt dat ze dit toch niet zouden laten slopen op termijn.

Onder dit gebouw zit nog een kelderruimte die als stookruimte werd gebruikt. Mogelijk was dit wel ooit een schuilplaats. De structuur is in elk geval vrij zwaar uitgewerkt.

Een overdekte loskade achter deze gebouwen. Hier werden heel wat soorten materiaal gelost om van hieruit dan doorgevoerd te worden naar de gebouwen waar ze dienden verwerkt te worden of om in de magazijnen op de site te belanden.

Ook deze oude foto uit 1915 (Kriegsalbum von Gent) geeft nog een gelijkaardig zicht met op de achtergrond de gebouwen aan de huidige toegang van de site en rechts de oude grote hallen. Je herkent eenvoudig de puntgevels van het gebouw van Directie en personeelsdienst. Er is nog geen sprake van de overdekte perron dat hierboven al werd besproken.

Stapelplaats "Het Oliekot". Deze hall is te vinden juist achter de loskaai. Er liep zelfs een spoor los door de hal vroeger. Naast de loods was origineel een dieper gelegen spoor om vlot afladen van vaten en bidons mogelijk te maken. Olieën en brandstoffen werden dan ook van hieruit verder verdeeld over de site.

Open ruimte vanaf deze olie- en vettenstapelplaat, van links naar rechts terugkijkend.

De grote werkhal op dezelfde lijn voort naar de achterzijde van het terrein, stond intern bekend als "De Nieuwbouw". Het is allicht een van de laatste aanvullende structuren op site, daterend uit de jaren '60. Op de zuidwestelijke hoek van het terrein, is het ook vrij erg te zien hoe zwaar de bijstructuren van deze hal totaal nutteloos,beschadigd zijn door vandalisme.

Aan de noordkant van deze loods is een volledig stuk van de originele vloerplaat uitgebroken en zit je dus letterlijk met een opnieuw onverharde ondergrond. Aan de rechter kant zichtbaar op bovenstaande foto rechts, zitten specifieke ruimtes voor het afschuren van verf en het herspuiten van treinen in de vorm van uit de kluiten gewassen spuitkabines. De ruimtes hier zijn ook bijkomend nog eens onderkelderd.

Hierboven enkele detailfoto's van de spuitkabines. Hier zat ook een afzuigsysteem voor het afschuren en allicht ook de verfdampen. Hier kon blijkbaar gekogelstraald worden. Dit is het grote broertje van zandstralen. Men straalt hierbij niet met zand maar met kleine staalkogeltjes. Deze werden dan via grote silobakken onder de installatie opgevangen en allicht gerecycleerd voor afvoer.

Zoals al gemeld, is de ruimte onder deze spuitkabines onderkelderd. Er zijn hier echter geen restanten van schuilstructuren te vinden. Het zou ook niet logisch zijn gezien deze hallen hiervoor te recent zijn.

We gaan eerst richting van de achterste spuitkabine, links beneden de trap.

Voor deze spuitkabine zat op deze gang nog een kleine zijgang die op zijn beurt toegang gaf tot de onderzijde van de 2e spuitkabine. Deze spuitkabine was volgens wat men hier nog kan terugvinden de fitnessruimte van sommige werknemers.

Het gangetje zichtbaar op de volgende foto's ligt in het verlengde van de trap naar beneden. Rechts ervan gaf toegang tot de kelders onder de 3e spuitkabine.

Het vervolg brengt ons langs de zijkant van de grote hall, langs de rangeersporen, opnieuw richting toegang van de site.

De volgende bezochte structuren vormen een 2e groot, tevens het oudste complex van loodsen, dichtstbij de Brusselsesteenweg. Dit zijn onder andere de gebouwen recht voor u op onderstaande foto en dat zijn tevens ook de eerste structuren die u kan zien vanaf de Brusselsesteenweg. We gingen dit eerst voorbij maar nemen nu een blik naar binnen. We beginnen met een kleine loods parallel met de gevel van het gebouw zichtbaar op de eerste foto. Ondanks dat de foto hier laat vermoeden dat u kijkt op een gebouw met een verdieping en dan nog eens dakerkers, kijken we hier op een eenlaagstructuur. Waar u op kijkt onderaan waren de locaties van zware transformatorgebouwen.

Dwars op deze hallen had men vanaf de achterzijde van het gebouw (weg van Brusselsesteenweg) 1 smallere parallel met de achtergevel gebouwde loods en dan nog eens een in 2 delen onderverdeelde hele grote hal. Dit viel allen te bestempelen als "Den Allerlei". Hier gebeurden letterlijk allerlei types van werken en herstellingen die vaak niet specifiek te koppelen waren aan andere specifieke afdelingen.

De eerste foto's tonen de eerste lange smalle loods, je kerkent vlot aan de binnenzijde dezelfde ramen die op de bovenste foto aan de buitenzijde ziet.

Een 3e zeer grote hal ligt links van deze lange hal. In deze hal zitten wel enkele prachtige graffiti's. Ook deze loods is op zich al uit 2 gedeeltes opgebouwd. Je ziet voorbij halverwege in feite de gedeeltelijke scheidingswand. Ook deze hal zal deel hebben uitgemaakt van "Den Allerlei".

Onderstaande oude foto uit 1915 (Kriegsalbum von Gent) toont deze hal nog bij gebruik door de Duitse bezetten WOI. Deze hal zou origineel gediend hebben voor de reparatie en het periodiek onderhoud van stoomlocomotieven toen.

Vanaf de kop van de loods komende waar we hier binnen gingen, kan je voorbij een hokje, allicht ooit gebruikt door de chef van de loods om het werk van daaruit te coördineren, doorsteken naar een dubbele langwerperpige loods. Dit gedeelte stond bekend als Magazijn 55.

Dit was het groot magazijn van de site. Hier dienden alle afdelingen hun nodig gereedschap of klein materiaal, stockmaterialen, courante vervangstukken, op te halen om ze dan verder te verbruiken binnen hun uit te voeren werken. Alles van courante stock bevond zich hier behalve echt grote zaken die op het buitenterrein werden bewaard en het houtdepot dat ook hier niet werd gestockeerd..

Aansluitend bij dit magazijn naar naar de straatkant toe bevinden zich nog enkele burelen. Dit was de Medische Dienst. Bovenaan eerst enkele foto's om aan te tonen waar aan deze gebouwen we zitten van de buitenkant gezien.

Aansluitend maar niet via deze weg bereikbaar, zit een trappengallerij met daarop aansluitend een wasplaats en douches . Deze kon je enkel bereiken door opnieuw naar buiten te gaan aansluitend bij dit magazijn naar naar de straatkant toe de trappengallerij te betreden. Dit betekent eigenlijk dat deze bovenbouw geen andere nooduitgang had dat deze trappen.

Opnieuw iets verderop de voorgevel zichtbaar vanaf de Brusselsesteenweg, lag de Garage van de site. Hier verzorgde men het onderhoud van eigen voertuigen met inbegrip van bv de klarks op de eigen site. Dit kon ook uitgebreid worden naar bv werkkarren op de site gebruikt. Inwendig in de hallen was dit het gedeelte aansluitend op Magazijn 55. Beiden waren wel niet rechtsreeks met elkaar verbonden maar bereikbaar via de grote hal van Den Allerlei.

In deze ruimte zit heden iets dat zeker het vermelden waard is. Op 1 van de zijmuren is namelijk letterlijk een aanklacht tegen de NMBS neergeschilderd omdat men hier lange tijd arbeiders zou hebben laten werken met Chroom-houdende materialen zonder de nodige beschermingsmiddelen hiervoor beschikbaar te stellen. Het was dus wel allicht niet direct gekoppeld aan de activiteiten in de Garage.

Ook is er dan nog een kleinere ruimte aansluitend bij deze garage waar zich de "Electricteitsafdeling" van de site bevond. Hier heb ik voorlopig jammer genoeg zelf geen foto's van in vervallen vorm. Het was alvast ook een ruimte die niet meer verbonden was met de rest van de gebouwen omdat alle tussendeuren waren dichtgemetst. Het gebouwgedeelte is heden ook enkel nog langs de buitenzijde bereikbaar en omgebouwd tot een fietsenwinkel op de site waarvan ondertussen wel enkele foto's.

Langs dit open terrein dien je ook de voorlopig 2 grote teruggevonden publieke schuilplaatsen op deze site te situeren. De eerste publieke schuilstructuur zit sterk verdoken tussen de begroeiing, kort achter de toegangspoort en tussen een hekje zichtbaar vanaf de huidige P&R parking. Detailbeschrijving op deze link. Achter deze structuur steekt nog een in deze reportages nog niet besproken kleine buisstructuur die nog zeer intact is. Dat is de reden dat hij om niet verder beschadigd te geraken afgesloten is met een rooster voor zijn toegang. Gelieve dit zo te behouden aub.

De tweede, dubbele schuilstructuur, ligt korter tegen de juist hiervoor beschreven zeer grote werkhallen. Detailbeschrijving op deze link

Op deze luchtfoto van Google Earth zie je ze beiden aangeduid.

Nog meer in de hoek van het terrein, voor het uiteinde van de loodsen, liggen nog deze dubbele open luifels. Hier was de buitenopslag van afgewerkte houtproducten.

We vervolgen langs de lange rij gebouwen parallel met de Jules Saint de Genoisstraat.

In deze hallen werd gewerkt aan de nieuwere zaken en deze hal stond bekend als "De prototypen". Meer achteraan, hier nog aanwezig, de leslokalen, refters en keuken.

De hal meest vooraan tegen de Brusselsesteenweg, waar ook bovenstaande foto's van zijn, is heden de evenementenhal standaard gebruikt op de site als cafetaria bij activiteiten op de site.

Er zijn allicht nog enkele kleine restanten van te vinden tegen de platenomheining maar van de eigenlijke glazen serres is al lang geen spoor meer te vinden. We kijken hier vanaf het uiteinde van de loskade tegen de Jules de Saint Genoisstraat.

We vervolgen onze rondgang aan de achterzijde van vorige gebouwenreeks, langs het open terrein met de Jules de Saint Genoisstraat, langs de achterzijde van een gebouwenreeks parallel met deze straat.

Op het uiteinde van deze gebouwreeks, de toenmalige Refters, keuken en leslokalen.

Bovenstaande foto's werden van het internet geplukt van enkele nieuwswebsites. (boven: De Standaard - midden: Twitter - Onderaan links: AVS - Onderaan rechts: Welkom in Gent)

De brandschade aan deze gebouwen die niet alleen de Refter en keuken trof maar ook de aanpalende vergaderruimtes en een gedeelte van de gebouwen gekend als de Prototypen, waren zo ernstig dat al deze gebouwen enkele maanden later zijn afgebroken wegens te zwaar beschadigd en te gevaarlijk om ze zo op het terrein aanwezig te laten.

Beneden was er een grote open ruimte die gebruikt werd als koude refter voor het personeel (lees degenen die boterhammen meebrachten). Van hieruit vertrok een trap in 2 richtingen om boven uit te komen bij de vroegere warme refter van de site. Hier bevond zich ook de grootkeuken van de site. Aansluitend op deze grootkeuken, bevonden zich nog een aantal ruimtes gebruikt als leslokalen. Boven waren de gebouwen zeer rommelig en ook sterk gebruikt door krakers. Je kon er sporen zien van daklozen die er allicht ooit leefden. Mogelijks is de brand hier veroorzaakt door krakers waar zeker sporen van aanwezig waren.

Helaas bleek dit niets hiermee te maken te hebben. Dit gedeelte behoorde tot de wielen en bougies-afdeling. Hier stond origineel een wielendraaibank en ondergronds bevond zich de bekabeling alsook een speciale metalen opvangbak die in deze put stond. Deze ving alle metaalspaanders op en eenmaal deze vol was, werd deze met een zware klark opgetrokken en leeggegoten in een ijzercontainer om deze metaalspaanders af te voeren naar Sidmar voor nieuwe ijzerproductie.

Ook deze kleinere draaischijven konden nog in deze hal teruggevonden worden. Deze dienden om een spoorwegwagon in de hal letterlijk 90° gedraaid te krijgen op een dwarsend werkspoor.

We verlaten dit grote hallencomplex opnieuw volledig achteraan nabij de vroegere Smidse (loods met verwijderde dak). Het eerste zicht is terugkijkend richting Brusselsesteenweg langs de Jules de Saint Genoisstraat.

Op deze wijze zijn de "meeste" structuren hierbij wel aan bod gekomen alhoewel er wel hier of daar een kleinere structuur of ruimte zal vergeten zijn. Tot enkele maanden geleden was dit niet echt een probleem maar met de voorbije brandstichtingen, is de kans hiertoe dus al heel wat minder eenvoudig. Ook is nog altijd een groot stuk van het achterterrein nog altijd volledig verboden terrerin zonder de nodige loetatingen dit te bezoeken.

Ik wil dus bij deze zeker verduidelijken dat voor geen enkele foto hierboven getoond, ook maar iets bijkomend is geforceerd of opengebroken. Structuren zijn enkel betreden als ze al vrij en open stonden.

Ook bijkomende foto's van het achterterrein zijn enkel gemaakt met toelating van bevoegd personeel na toegang te geven tot deze gedeeltes die normaal voor het grote publiek nog afgesloten zijn.

Conclusie bij bovenstaande reportage.

Deze reportage werd op dit moment eigenlijk door mijzelf vooruitgeschoven op de rest om te publiceren, zuiver omdat ik het triestig vind te moeten zien, hoe deze site op zeer korte tijd zwaar achteruit ging. Er is enorm weinig respect wat duidelijk te zien is uit de massa's doelbewust en totaal nutteloos vandalisme op de site.

Mijn grootste bekommernis daarbij is ook de nog aanwezige WOII schuilstructuren die op de site nog aanwezig zijn. Deze zijn nog zeer intact te noemen. Ze hebben al beperkt wat last gehad van graffiti maar tot op heden valt de hoeveelheid beschadigingen op die manier nog heel goed mee.

Deze structuren stonden tot begin juni 2022 allen vrij toegankelijk op de site. Met medeweten van de firma Monument, kon worden verkregen dat ze beiden aan hun stalen toegangsdeuren konden worden afgesloten met sloten van www.bunkergordel.be. Wees gerust, niet met de bedoeling ze voor goed aan het zicht te onttrekken maar om vandalisme te vermijden.

Ondertussen kreeg de site al een gelijkaardige functie als wat ooit al bestond in Gent als Dok Gent. Er zal bij de toekomstige nog grotendeels uit te werken plannen voor deze site gekeken worden hoe beiden eventueel in het geheel geïntegreerd kunnen worden als WOII erfgoed op de site.

Respecteer zeker de komende periode de bordjes aan de ingang. De site is letterlijk sinds de branden VERBODEN gebied voor onbevoegden op de gedeeltes die heden afgesloten zijn met hekkens (zeker naar het achterterrein toe met onder andere de 2 grote werkhallen). Er wordt nog altijd dagelijks gepatrouilleerd door de politie van Gent. .

Heb aub nog enige tijd geduld en allicht wordt het grootste deel van de site sowieso publiekelijk bezoekbaar, idem voor de 2 schuilstructuren (onder toezicht).

Alle verdere info en aanvullende foto's (zeker voor wat nog ontbreekt) blijven zeker welkom op info@bunkergordel.be.

Gebruikte externe bronnen

• https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/26447